علی بن ابراهیم حصریحُصْری، علی بن ابراهیم، از صوفیان قرن چهارم بود. ۱ - کنیهکنیهاش ابوالحسن بوده، ولی جامی، به اشتباه، ابوالحسین نوشته است. [۱]
عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۷۸۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
۲ - پیشینهتاریخ تولد او در تذکره‌ها ذکر نشده است. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست و احتمالا لقب حصری به واسطه شغل حصیربافی یا حصیرفروشی او بوده است. [۲]
سمعانی، الانساب، ج۲، ص۲۲۶.
او اهل بصره ولی ساکن بغداد بود. [۳]
محمد بن حسین سلمی، طبقات‌الصوفیة، ج۱، ص۴۸۹، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
وی را معاصر و همتای ابن‌خفیف شیرازی (متوفی ۳۷۱) و شاگرد ابوالحسن بنان مصری (متوفی ۳۱۶) و ظاهرآ تنها شاگرد شبلی دانسته‌اند. [۴]
عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۰۶، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸.
[۵]
عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۵۲۹، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش.
۳ - شاگردان حصریاز شاگردان شناخته شده حصری، ابوالفضل محمد بن حسن خُتَّلی [۶]
علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، ص۲۵۲، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۳ش.
[۷]
عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۲۰، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
و خواجه عبداللّه انصاری بوده‌اند. [۸]
عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۵۲۹، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش.
خواجه عبداللّه انصاری در طبقات الصوفیه [۹]
عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۵۳۰، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش.
وی را بسیار ستوده و از محمد بن احمد بن سمعون (متوفی ۳۸۷)، [۱۰]
عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۵۳۴، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش.
[۱۱]
محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۵۱۰، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
که حصری را می‌آزرده، به نیکی یاد نکرده است.۴ - دیدگاه حصری درباره توحید و فناحصری از مشایخ بزرگ عراق محسوب می‌شد. از او درباره توحید و فنا کلماتی نقل شده است که می‌گویند از هیچ‌کس غیر از او، این سخنان شنیده نشده بود. [۱۲]
محمد بن حسین سلمی، طبقات‌الصوفیة، ج۱، ص۴۸۹، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۱۳]
عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۳، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
از برخی سخنان وی چنین برمی‌آید که او خوف از خدا را حجابی در راه رسیدن بنده به خدا می‌دانسته است. [۱۴]
محمد بن حسین سلمی، طبقات‌الصوفیة، ج۱، ص۴۹۱، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
با این حال، وی مانند طرفداران زهد خائفانه، آن چنان‌که خود می‌گوید، از پانزده سالگی به ریاضت‌های سخت و نوافل مشغول شد و هرگز آن‌ها را ترک نکرد و حتی گفته‌اند از یک جمعه تا جمعه‌ای دیگر جز برای نماز جمعه از خانه بیرون نمی‌آمد و در تمام این مدت، به ذکر خدا مشغول بود. [۱۵]
عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۰۷، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸.
[۱۶]
خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۱۳، ص۲۴۹ـ۲۵۰.
۵ - تعلق خاطر به ملامتیهظاهراً وی به ملامتیه تعلق خاطر داشته، از جمله از او نقل شده است که اگر در این روزگار پیامبری ظهور می‌کرد حتمآ در زمره ملامتیه بود. [۱۷]
محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۷۶۱، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
۶ - طرفدار سماعاو طرفدار سماع بوده و گفته شده است به همین سبب، از او نزد خلیفه بدگویی کردند. می‌گویند وقتی خلیفه، حصری و یارانش را در حال سماع دید از او درباره مذهبش سؤال کرد. حصری گفت که مذهب ابوحنیفه داشتم، بعد شافعی شدم و حالا خود به چیزی مشغولم که از هیچ مذهبم خبر نیست. [۱۸]
محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۷۵۹، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
۷ - صوفی از دیدگاه ویدر نظر وی، صوفی آن است که موجود نباشد بعد از معدوم شدن و معدوم نگردد بعد از موجود شدن، یعنی هستی وی را نیستی و نیستی وی را هستی نباشد و صوفی آن است که وجد او وجود اوست و صفات او حجاب برای اوست [۱۹]
محمد بن حسین سلمی، طبقات‌الصوفیة، ج۱، ص۴۹۱، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۲۰]
علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، ص۵۵، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۳ش.
[۲۱]
محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۷۶۲، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
همچنین گفته صوفی آن است که چون از آفات (آفات نفسانی) فانی شود، دیگر به آن آفات برنگردد و چون رو به حق آورد، به هیچ چیز غیر از حق نیارامد و نیاساید. [۲۲]
محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، ج۱، ص۷۶۱، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
۸ - دیدگاه حصری درباره استعاذه از شیطانبه نظر حصری شیطان کمتر از آن است که در حین تلاوت کلام خدا حاضر شود؛ ازاین‌رو، به استعاذه از شیطان در هنگام تلاوت قرآن قائل نبود. [۲۳]
محمد بن حسین سلمی، طبقات‌الصوفیة، ج۱، ص۴۹۲، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
شعرانی [۲۴]
عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۳، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
از این سخن وی انتقاد کرده است.۹ - وفاتحصری در ذیحجه ۳۷۱ درگذشت و در مقبره حرب در بغداد دفن شد. [۲۵]
ابن‌مُلَقَّن، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۲۱۴، چاپ نورالدین شریبه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۲۶]
خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۱۳، ص۲۵۰.
۱۰ - فهرست منابع(۱) ابن‌مُلَقَّن، طبقات‌الاولیاء، چاپ نورالدین شریبه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶. (۲) عبداللّه بن محمد انصاری، طبقات الصوفیه، چاپ محمد سرور مولائی، تهران ۱۳۶۲ش. (۳) عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش. (۴) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام. (۵) محمد بن حسین سلمی، طبقات‌الصوفیة، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶. (۶) سمعانی، الانساب. (۷) عبدالوهاب بن احمد شعرانی، الطبقات الکبری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۸) محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش. (۹) عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸. (۱۰) علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۳ش. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «علی بن ابراهیم حصری»، شماره۶۲۷۹. |